Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu yani kısaca GTİP, Gümrük Tarife Cetveli üzerinde yer alan 12 haneli kodun kısaltmasıdır. Uluslararası kriterlere dayanarak hazırlanan bu kodlar sayesinde taşınan yükler, Armonize Sisteme Kayıt edilmektedir. Bu sayede taşınan yüklerin ve ürünleri tanımı yapılır.
.jpg)
GTİP numarası, Gümrük Tarife Cetvelini üzerinde yer alan koda verilen isimdir. Bu kodlar belirli standartlar içersinde hazırlanmaktadır ve toplamda 12 haneden oluşmaktadır. GTİP kodları; eşyanın pozisyonuna, eşyaya uygulanan vergi uygulamalarına, Dünya Gümrük Örgütü veya Avrupa Birliği ülkelerince kullanılan Kombina Nomanklatör kodları ile belirlenir.
GTİP numaraları, kodlama ve armonize mal tanımı sistemi kapsamında düzenlenmektedir. Tüm dünyada kullanılan GTİP numaraları ve tarife cetveli de bu Armonize Sistem çerçevesinde oluşturulmaktadır. Dış ticarette eşya transferi için hazırlanan tarife cetveli, bu esaslara dayanarak hazırlanmaktadır.
GTİP numaraları, taşınan eşyanın dahil olduğu gruplara göre farklı rakamlardan oluşur. Her bir ürün grubu için farklı GTİP kodları kullanılmaktadır. Herhangi bir ülkenin gümrüğüne giriş yapan ürünler bu kodlar üzerinden işlem görürler. GTİP numaralarında yapılan hatalar ve ürünün farklı bir kategoriye kayıt edilmesi, çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Bu sebeple GTİP hazırlanırken tüm detaylara dikkat edilmesi ve özen gösterilmesi gerekir.
GTİP kodu özellikle dış ticaretle uğraşan firmaları ilgilendirmektedir. GTİP kodu, tarife cetveli üzerinden, ürünün dahil olduğu gruptan, taşımanın yapıldığı ülkenin standartlarına kadar birçok farklı detayı içeren kodları ifade etmektedir. GTİP kodlarında yer alan numaralar bu detayları belli edecek şekilde farklı kategorilere ayrılmıştır. Tarife cetveli yani armonize sistem toplamda 21 bölüm ve 96 fasıla dayanmaktadır. Bunun yanı sıra fasıllar 2’li kodlar, 4’lü pozisyonlar ve 6’lı pozisyonlara ayrılmaktadır.
Tüm dünyada kullanılan kod, pozisyon ve alt pozisyon kodları birbirleri ile aynıdır. Bu sayede taşımacılığı yapılan ürünlerin kodlaması, uluslararası olarak tüm ülkelerde standart olarak kabul edilir. Bu durum ürünün tüm dünyada anlaşılır hale gelmesini sağlar. Kodların aynı şekilde hazırlanıyor olması, ürünlerin birbiri ile karışmasının da önüne geçer.
Tüm dünyada standart olarak kullanılan ürün kodlama sisteminin yanı sıra ülkelerin kendi ihtiyaçlarını karşılama amaçlı alt kodlama sistemleri vardır. Altılı kod hanesi armonize sistem tarafından kullanılırken, 6’lı kodlardan sonra yer alan ek açıklamalar ve ürün detayları ise 12’li kodlarla tamamlanmaktadır. Kodun ilk 6 hanesi uluslararası alanda standart iken devamındaki 6 hane ise ülkelerin farklı ihtiyaçlarına yönelik oluşturulur. Bu uygulama sayesinde ürünlere dair detaylı istatistikler çıkarmak mümkün hale gelir. Bunun yanı sıra gümrüklerde uygulanan vergi işlemleri de ayrıntılı biçimde yapılabilmektedir.
Türkiye’de genellikle yapılan taşımacılık işlemlerinde GTIP cetvel üzerinde bulunan 12 haneden oluşan kodlama sistemi kullanılır. Bunun yanı sıra Avrupa Birliği ve Ortak Gümrük Birliğince belirlenen gümrük kodlama sistemi de kabul edilmektedir. Bu sebeple Türkiye’de kullanılan 8’li kodlama sistemi doğrudan Avrupa Birliği ülkeleri ile aynı şekilde ilerler.
Türkiye’de 8’li kodların yanı sıra 10 ve 12’li kodlar da kabul edilmektedir. Buna karşın pek yaygın değildir. Aynı zamanda farklı vergi uygulamalarımız için kullandığından ötürü 10’lu kodlar pratik uygulamalarda tercih edilmemektedir. 12’li kodlama sistemi, ürün hakkında en detaylı bilgiyi veren sistemdir. Bu sebeple yaygın olarak 12’li kodlama sistemi kullanılır. Bu kodlama sistemi ürün hakkında hem vergilendirme hem de istatistiksel olarak en detaylı verilerin elde edilmesini sağlar.
Ülkemizde kullanılan GTİP cetveli üzerindeki 12’li kodlama sisteminde farklı kod grupları, ürün hakkında detaylı bilgiye ulaşılmasını sağlamaktadır.
Bu kod gruplarında yer alan ilk 4 rakam, eşyanın pozisyon numarasını belirlemekte kullanılmaktadır. Sonraki iki hane de dahil edildiğinde eşyanın pozisyon numaranın yanı sıra Dünya Gümrük Örgütü tarafından belirlenen ve tüm dünyada kullanılan Armonize Sistem Nomanklatür kodu ortaya çıkar.
Kod gruplarında yer alan 7 ve 8’nci haneler ise Avrupa Birliği ülkeleri tarafından belirtilen Kombine Nomanklatür kodunu ifade etmektedir. 9 ve 10’ncu haneler ise ifade edilen ürüne uygulanan vergi uygulamalarını içerir. Ürüne farklı bir vergi uygulaması yoksa GTİP kodunda bu alan 00 ile ifade edilmektedir. Son olarak 11 ve 12’nci haneler ise Gümrük Tarife İstatistik kodunu ifade etme amacıyla kullanılmaktadır.